Рубрика: Алаштың әлдиі

Баланың тамағы. Баланың жақсы өсуі үшін оның тамағы жақсы болуға тиіс. Тамақ баланың өсуіне қарай өзгеріп отыру керек. Бастапқы кезде балаға ең дұрыс тамақ – ананың сүті. Сүттің ішінде денеге керек заттардың бәрі бар. Ана сүті бала өскен сайын өзгеріп отырады. Ана бір себептерден баласын емізе алмайтын болса, әрине қолдан асырауға тура келеді. Бірақ, емізуге мүмкін […]

Петербордан жоғары Архангельский деген губерне бар. Соның көп жері сазды болып, шөп шықпайды, мүкі шығады. Онда самоиед деген жұрттың күн көретіні бұғының бір түрлі тұқымы. Ол бұғының мүйізі тармақ-тармақ, жалпақ болады. Үлкендігі тайдай, жүні қара бурыл, жасаған сайын ағара-ағара, ақырында ақ боз болып кетеді. Еркегі жыл сайын мүйізін тастайды. Ұрғашысының да мүйізі болады, бірақ еркегінікінен […]

Құрметті оқырмандар! Сайт оқырмандары үшін Алаш ардақтыларының бұған дейін жарияланбай келген немесе көп тарала қоймаған шығармаларын мейлінші жиірек ұсынсам деген ниеттемін. Оның барлығы «Алаштың әлдиі» деп атаған айдарға орналастырылады. Осы жолы халқымыздың руханияты жолында күрескен зиялы Халел Досмұхамедұлының бұдан бір ғасырға жуық уақыт бұрын жазылып, жарыққа шыққан «Оқушының саулығын сақтау» атты кітапшасымен танысып бастасақ деймін.  […]

Ғалым-оқытушы, абайтанушы Қайым Мұхамедхановтың КарЛАГ-та қамауда жатқан кезде отбасына жазған хатынан: «Балалар бір-бірімен жан жолдастай, бірін-бірі жақын көріп сыйлап, ақылдасып, көмектесіп тұратын болсын. Өзді-өзі тату-тəтті болсын. Ауыздарына жаман сөз алмасын! Тəртіпті, тəрбиелі болсын! Осыны өздеріңе оқып ұғыңдар. Мені шын жақсы көрсе, аман-есен қайтуға 25 тілектес болумен бірге осы айтқандарымды бұлжытпай орындасын! Саған көмектесіп, айтқаныңды істеп, […]

Құсты басқа хайуаннан айыру оңай. Үстінде жәй жүн емес, қауырсын жүн. Аяғы екеу. Алдыңғы аяқтардың орнында қанат, тұмсығының ұшында тері орнына мүйіз. Денесі ұшуға қайым біткен. Құс баласын жұмыртқа күйінде табады. Жұмыртқасын біраз басқан соң, балапан шығады. Кей құстардың балапаны жұмыртқадан шығысымен, тез аяқтанады, енесінің соңынан еріп, тамағын теріп жеуге жарайды. Кей құстардың балапаны жұмыртқадан […]

Күнім, айым, Еркетайым, Бөлейін енді. Тыста дауыл, Жатқан ауыл, Ұйқың да келді. Жұмсақ бесік, Жылы төсек, Жата ғой, қозым. Әлди, бөпем, Әлди, бөпем, Ұйықта, жұм көзің. Құлыншақтар, Қозы, лақтар – Бәрі де ұйқыда. Сен – жұлдызым, Сен – көз нұрым, Кір тәтті ұйқыға. Сая жаным, Балапаным, Соқса дауыл, жел, Болма алаң, Сүйген анаң Сақтар, анық […]

Аю ет қоректі аңдардың ірісі. Тұлғасы тұтас, аяқтары жуан, мықтыға біткен денесі бар. Құйрығы қысқа, ұзын жүнінен аспайды, сондықтан, сырттан қарағанда, құйрығы тіпті жоқ сияқты көрінеді. Жүргенде адамша, тірсегінен басып жүреді. Табаны адам табаны сияқты. Жәй кезде төрт аяқтап жүреді. Керек орнында адамша артқы екі аяғымен тік те жүре алады. Аюдың түрлі тұқымдары бар: қара […]

Арыстандай айбатты, Жолбарыстай қайратты – Қырандай күштi қанатты Мен жастарға сенемiн! Көздерiнде от ойнар, Сөздерiнде жалын бар, Жаннан қымбат оларға ар, Мен жастарға сенемiн! Жас қырандар – балапан, Жайып қанат ұмтылған. Көздегенi көк аспан. Мен жастарға сенемiн! Жұмсақ мiнез жiбектер. Сүттей таза жүректер. Қасиеттi тiлектер – Мен жастарға сенемiн! Тау суындай гүрiлдер, Айбынды алаш елiм […]

Япония жастары ғылым дүкені құрылып тұрған жақтарға ағыла бастады. Бәрінің һәр жерге келгендегі мақсаттары – жалғыз Японияның бақытты болу қамы болды. Сол себепті бұлардың Европа ғылымын біліп алғандары тоқтамастан жеріне қайтып, жиып апарған білімдерін елдеріне егіп отырды. Японияның бір патшалықтың ішіне келіп, оқу оқығандары сол патшалықтың жұрт билеу тәртіптері қандай, шаруаларының қандай түрлері бар, өзге […]

ҚЫС ҚАМЫ (Жұмаш айтқанынан) Түн суып, жылы көрпе жамылып жатамыз. Таңертең суықтан қорынып, төсектен тұрғың келмейді. Апам да ертеңгілік тұрғанда, бүрісіңкіреп тұрады. Даладан келгенде суықтан шіміркеніп келеді. От жағып, алақанын отқа қақтап: «Қылышын сүйретіп қыс келеді. Балалардың жылы киімі, етігі жоқ», – деп айта береді. От ала келген қатындар да соны айтады. «Етік болмаса, күпі […]